Neka istraživanja pokazuju da socijalnu anksioznost ima 14.9% populacije na uzrastu od 15-te do 24-te godine, 13.8% populacije u periodu od 25-te do 34-te godine, dok se kod onih od 35-te do 44-te godine procenat smanjuje na 12.1%, a kod onih između 45-te i 54-te godine socijalna anksioznost se pojavljuje kod 12.2% populacije.
Socijalna anksioznost - Dva tipa straha
Razlikujemo dva tipa socijalnog straha karakterističnih za socijalnu anksioznost, a to su strah od procene drugih ljudi i anksioznost u socijalnim interakcijama. Osobe koje imaju veliki strah od procene drugih ljudi doživljavaju anksioznost kada ih drugi ljudi posmatraju i kada očekuju da će biti posmatrani, dok osobe koje osećaju anksioznost u socijalnim interakcijama doživljavaju značajnu neprijatnost u situacijama u kojima su u interakciji sa drugim ljudima. Socijalno anksiozne osobe mogu osećati strah od jedne ili dve relativno specifične socijalne situacije poput govorenja u javnosti ili izvođenja složenog motoričkog zadatka kao što je sviranje nekog instrumenta pred drugima. To nazivamo specifičnim podtipom socijalne anksioznosti. Češće se javlja opšta socijalna anksioznost u kojoj se osobe boje situacija socijalne interakcije kao što su sastanci sa osobama suprotnog pola ili situacije u kojima se posmatra njihovo izvođenje poput poslovnih sastanaka ili intervjua za posao.
Socijalna anksioznost - Dijateza-stres model
Barlow je razvio dijateza-stres model rizičnih činioca za anksiozne poremećaje, uključujući i socijalnu anksioznost, koji uključuje biološke, opšte psihološke i specifične psihološke faktore osetljivosti. Biološki faktori osetljivosti za socijalnu anksioznost odnose se na genetske predispozicije i biološke varijable koje predstavljaju temelj za razvijanje socijalne anksioznosti i ostalih anksioznih poremećaja. Osoba može naslediti visoku biološku reaktivnost na promene u okolini, može naslediti sklonost za anksioznost i emocionalnost, ali je taj genetski doprinos nespecifičan sve dok osoba nije izložena psihološkim osetljivostima. Ako osoba nije izložena psihološkim osetljivostima, neće razviti anksiozost ili neki od anksioznih poremećaja, već će imati intenzivnije emocionalne reakcije na stres u svakodnevnim stresnim situacijama. U opšte psihološke osetljivosti za socijalnu anksioznost spadaju kognitivne karakteristike osobe, uticaj roditelja i porodice i iskustva učenja. U kognitivne karakteristike ubrajamo prvenstveno atribucijski stil i lokus kontrole. Ustanovljeno je da pesimistički atribucijski stil, koji se odnosi na spoljašnji lokus kontrole i nemogućnost predikcije, stvara temelj za anksioznost, pa čak i depresiju. Psihološka dimenzija osećaja kontrole je medijator između stresnog iskustva i anksioznosti, pa kroz vreme taj osećaj kontrole postaje stabilan moderator ekspresije anksioznosti. Po medijacijskom modelu stresni događaji aktiviraju opšte psihološke osetljivosti (kognitivne stilove) koji odražavaju smanjen osećaj kontrole i doprinose razvoju anksioznosti ili depresije. Model se odnosi na rani razvoj osobe. Sa druge strane, moderacijski model, koji se odnosi na kasni razvoj, opisuje direktan odnos između negativnih životnih događaja i razvoja anksioznosti i depresije. Istraživanja tih modela ukazuju da okolina kroz rana iskustva utiče na razvoj kognitivnog stila koji postaje faktor ranjivosti. Dakle, u detinjstvu razvijamo način doživljavanja događaja iz okoline, što kasnije pojačava naš odnos prema negativnim događajima. Anksioznost se razvija pod uticajem roditelja čiji intruzivni, prezaštitnički i kontrolišući vaspitni stil može dovesti do izostanka osećaja kontrole kod dece. Važno je naglasiti da sama psihološka osetljivost ne pogoduje razvoju psihičkih smetnji, mora postojati i biološka osetljivost.
Dakle, genetske predispozicije i rana iskustva psiholoških osetljivosti u vezi su sa razvojem psihičkih poremećaja, ali treba uzeti u obzir i uticaj specifičnih psiholoških činilaca. Specifične psihološke osetljivosti za socijalnu anksioznost odnose se na rana iskustva osobe u kojima su ih roditelji ili ostale važne odrasle osobe upozorile na opasnost od socijalne evaluacije ili procene. Roditelji čija deca imaju socijalnu anksioznost mnogo vremena posvećuju objašnjavanju potencijalnih pretnji socijalnih situacija pa ih ohrabruju da izbegnu takve situacije. Roditelji čija deca imaju socijalnu anksioznost značajno se više plaše socijalnih situacija i više su zabrinuti zbog evaluacije drugih ljudi od roditelja čija deca imaju panični poremećaj ili agorafobiju. Ti podaci nam govore da postoji uticaj vikarijskog učenja (učenja po modelu) na razvoj socijalne anksioznosti. Ne smemo zaboraviti da samo zajedničko delovanje bioloških, opštih psiholoških i specifičnih psiholoških osetljivosti pogoduje stvaranju socijalne anksioznosti.
Psihološko savetovalište Niš
psiholog Radica Ristić Stojilković
Comments
Post a Comment